लिंगायतांचि षटस्थळ संकल्पना

      लिंगायत धर्मात सहा स्थळे आहे (six stages) ज्याला आपण षटस्थळ म्हणतोत. ह्या six stages आपण प्रत्येकाने achive करण्याचा प्रयत्न करायचा असतो, म्हणजे जेणेकरून एक परिपूर्ण लिंगायत बनता येईल.!  ही षटस्थळे achive करण्यासाठी अष्टावरण आहेत ज्यांचा उपयोग ज्ञान संपादन करने आणि मनावर ताबा मिळवन्यास होतो.! आणि पाच आचार आहेत ज्यांना आपण पंचाचार म्हणतोत जे क़ी धर्माचरणात येणारे अडथळे दूर करण्यासाठी उपयोगी पडतात.! 

आता ही सहा स्थळे कोणती ते पाहुत :-

१) भक्त :-
      आता भक्तस्थळ हे पहिल स्थळ, नेमके भक्त कुणाला म्हणावे हा पहिला प्रश्न आणि याच उत्तर मिळवण्यासाठी मी संदर्भ घेतो संत शिरोमणि मन्मथ माऊली यांचा, मन्मथ माऊली षटस्थळाच विवेचन करणाऱ्या आपल्या एका अभंगात म्हणतात,-
"शिवाविन अन्य दूजा नाही देव ।
भक्तस्थळी भाव हेची शुद्ध ।।"
      शिव हा एकमात्र देव मानून त्याची भक्ति करणारा म्हणजे भक्त. लिंगायत बनन्याची पहिली पायरी म्हणजे हे भक्तस्थळ.

२) माहेश्वर :-
      चराचरी सर्वत्र शिव, प्रत्येक मानसात शिवाचा अंश शोधणारा शिवभक्त म्हणजे माहेश्वर. ह्या स्थळात पोहोचल्यावर भक्त हा चिकित्सक वृत्तिचा होतो. धर्माविषयी उत्सुकतेने अभ्यास करणारा हा माहेश्वर.

३) प्रसादी :-
      या स्थळात थोड़ी वैश्विक भावना माहेश्वरात जागृत होते, चिकित्सका बरोबरच जिज्ञासा प्रकट होते, लिंगार्पित सर्व प्रसाद म्हणून हा सेवन करतो. हा प्रासादिक गुण पहिली दोन स्थळे प्राप्त केल्यानंतर आपसुकच जागृत होतो. मनावर आणि वाचेवर ताबा येतो. हे तीसर स्थळ, लिंगायत बनण्याची तीसरी पायरी.

४) प्राणलिंगी :-
      स्वतःमधे शिवाला शोधनारा म्हणजे प्राणलिंगी. जो इतरांच्या उपयोगी जावे यासाठी धड़पड़त असतो तो, थोडक्यात म्हणजे समाजाविषयी तळमळ असणारा व्यक्ति म्हणजे हा चौथ्या स्थळातिल प्राणलिंगी.
"लिंग तोची प्राण, प्राण तोचि लिंग ।
असे तो अभंग प्राणलिंग ।।"

५) शरण :-
      "जो विसरतो तो माणूस , आणि जो जाणतो तो शरण" या सोप्प्या शब्दांत शरणांची व्याख्या केल्या गेली आहे. जानिवांचा शिरोमणि म्हणजे शरण. समाजाविषयी कळकळ असणारा म्हणजे शरण, समाजासमोर काही विघ्न आल्यास जिद्दीने पेटुन उठनारा पण शरण. शरण स्थळाबद्दल लिहिताना या लेखात येथेच विराम देतो. कारण शरण म्हणजे अतिशय संवेदनशील बनलेल्या व्यक्तीची पायरी आहे. धर्मासाठी आपले तन मन धन अर्पण करणारा शरण याचाच गौरव आपल्या अभिवादनात केल्या जातो.

६) ऐक्य :-
      बसवन्ना म्हणतात लिंगायतांसाठी मरण हिच महानवमी आहे. लिंगायत धर्मातील सर्वांत महत्वाचे आणि सर्वोच्च स्थल म्हणून ऐक्यस्थळ ओळखले जाते , जिव आणि शिव एक होण्याची stage म्हणजे ऐक्यस्थळ .

- अविनाश यशके (8149760150)